Căn bệnh nguy hiểm có thể dẫn tới tự sát: Chuyên gia chỉ ra 'dấu hiệu đỏ' ai cũng cần biết

Sự nguy hiểm của trầm cảm

Tỷ lệ mắc bệnh trầm cảm trong 12 tháng ở Mỹ là 7% dân số (1). Rối loạn trầm cảm gặp ở 10% tổng số bệnh nhân đi khám bệnh và chiếm 15% tổng số các bệnh nhân phải nằm điều trị (2).

Trầm cảm không chỉ ảnh hưởng sức khỏe, công việc, chất lượng cuộc sống mà còn là nguyên nhân hàng đầu gây tự sát. Tất cả mọi người đều có nguy cơ trầm cảm: cán bộ, công chức, doanh nhân, học sinh, công nhân, nghệ sĩ, bác sĩ…

Không chỉ tự sát, người bệnh còn có thể giết người, người bị giết thường là người thân. Có một nhóm người cũng dễ mắc trầm cảm, đó là phụ nữ sau sinh.

Phụ nữ có thiên chức làm mẹ, đó là điều thiêng liêng và đáng tự hào của người phụ nữ. Kèm theo đó là nhiều bệnh lý gặp phải liên quan đến thời kỳ sinh đẻ. Một trong những bệnh lý đó là trầm cảm sau sinh. Trầm cảm thường khởi phát trong vòng 30 ngày sau khi sinh con.

Trầm cảm sau sinh ở phụ nữ được giải thích là do biến động đột ngột về hormon và môi trường sống sau sinh con, có thể gặp cả ở những người bố nhưng hiếm. Trầm cảm sau sinh có những đặc điểm sau: Khởi phát đột ngột, thường là nặng. Ý định và hành vi tự sát cùng hành vi giết con là rất nguy hiểm và hay gặp. Họ cho rằng giết đứa trẻ sơ sinh và tự sát cho đỡ khổ.

Gần đây chúng ta thấy một số trẻ bị mẹ sát hại rất thương tâm, có thể mẹ bé bị trầm cảm (có thể bị rối loạn khác). Trầm cảm đáp ứng điều trị với sốc điện rất tốt.

Nhưng ở những lần sinh sau, tỷ lệ tái phát rất cao. Phần nhiều trầm cảm sau sinh là trầm cảm lưỡng cực, nghĩa là có những giai đoạn hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ kèm theo. Nếu người bệnh có loạn thần cần chẩn đoán phân biệt với tâm thần phân liệt.

Sau khi sinh, cơ thể có sự thay đổi lớn về tâm, sinh lý. Người mẹ trải qua một thời gian ở trong tâm trạng mong chờ con ra đời, vui mừng đón chào em bé nhưng có một tỉ lệ khoảng 70- 80% các bà mẹ có những cảm giác buồn thoáng qua, còn gọi là "baby blues" hay buồn sau sinh, là một trạng thái biến đổi cảm xúc nhẹ, xuất hiện trong vòng mấy ngày đầu sau khi sinh con.

Trầm cảm sau sinh - ảnh minh hoạ.

Những biểu hiện chính của buồn sau sinh gồm: giảm khí sắc, dao động cảm xúc, buồn rầu, ủ rũ, lo âu, dễ cáu gắt, rối loạn giấc ngủ. Các rối loạn này kéo dài khoảng 5 - 10 ngày rồi tự mất đi hoàn toàn. Đây là do thay đổi hormon sau sinh. Nhưng nếu những biểu hiện này kéo dài hơn hai tuần, bạn đã mắc trầm cảm.

Ngay sau khi sinh, sự sụt giảm nhanh chóng nồng độ estrogen và progesterone, nồng độ hormon tuyến giáp thyroid... dẫn đến mệt mỏi, trầm cảm. Suy giảm nồng độ hormon cùng với sự thay đổi về huyết áp, chức năng của hệ miễn dịch và những biến đổi về chuyển hoá mà bà mẹ sau sinh phải trải qua là một phần trong căn nguyên gây trầm cảm.

Sau khi sinh, người phụ nữ phải đối mặt với rất nhiều vấn đề về cơ thể: đau đớn phải trải qua do quá trình sinh con, thậm chí phải mổ đẻ, đau có thể kéo dài một vài tuần sau sinh.

Khi con ra đời, người mẹ thường cảm thấy mình trở nên xấu xí và không còn sự hấp dẫn nữa. Họ thường phải thay đổi về cách sống để chăm sóc con, đặc biệt đối với những người lần đầu làm mẹ, thường quá lo lắng về trách nhiệm làm mẹ của mình, mong muốn là người mẹ hoàn hảo.

Những yếu tố nguy cơ của trầm cảm sau sinh là những người có tiền sử bị trầm cảm, những sự kiện stress trong quá trình mang thai hoặc trong quá trình sinh con như là khó khăn trong khi sinh, con khi sinh ra gặp phải những vấn đề về sức khỏe, đẻ non, hoặc ốm trong quá trình mang thai. Những phụ nữ có những cuộc hôn nhân không hạnh phúc hoặc không có sự giúp đỡ của gia đình, xã hội nguy cơ trầm cảm là rất cao.

Dấu hiệu trầm cảm sau sinh

Trầm cảm sau sinh đang thu hút được sự chú ý không chỉ các nhà tâm thần học mà còn cả các bác sĩ sản khoa, các nhà tâm lý lâm sàng. Một số phụ nữ sau khi sinh con trong vòng từ 2 tuần đến 1 năm có thể xuất hiện giai đoạn trầm cảm điển hình.

Những triệu chứng bao gồm cảm giác đuối sức, cảm thấy không đủ khả năng chăm sóc con, chán nản, buồn rầu, hay khóc lóc vô cớ, lo âu, sợ hãi, không còn cảm thấy thích thú với con của mình nữa, lo sợ làm tổn hại con, mất ham muốn tình dục, mất ngủ, cảm thấy không có giá trị và có tội lỗi, ăn không ngon miệng hoặc sút cân, có ý nghĩ tự sát. Tỷ lệ trầm cảm sau sinh chiếm khoảng 15% trong 3 tháng đầu, 15 - 25% trong năm đầu tiên sau sinh.

Trẻ có mẹ bị trầm cảm sau sinh có thể có những ảnh hưởng như: có xu hướng có các hành vi bất thường, có vấn đề về giấc ngủ, hành vi dễ bùng nổ, kích động và tăng hoạt động, chậm trong phát triển về nhận thức, chậm nói, chậm đi hơn những trẻ khác.

Chúng cũng có thể gặp những khó khăn trong học tập cùng những vấn đề khác khi ở trường. Trẻ thường rút mình khỏi những mối quan hệ xã hội hoặc có những cách cư xử bất bình thường, thường có lòng tự tin thấp, dễ lo âu và sợ hãi, bị động hơn những trẻ khác, thường hay phụ thuộc và có nhiều nguy cơ mắc bệnh trầm cảm, tự kỷ.

Điều trị trầm cảm sau sinh

Để điều trị trầm cảm sau sinh, cần kết hợp nhiều biện pháp khác nhau: liệu pháp tâm lý cá nhân hoặc tâm lý nhóm, liệu pháp hormon, thuốc chống trầm cảm. Sự hỗ trợ giúp đỡ của người thân rất quan trọng.

Đối với những trường hợp nặng, bà mẹ không thể chăm sóc được bản thân mình và con thì cần sử dụng thuốc chống trầm cảm, phải lưu ý nếu nuôi con bằng sữa mẹ thì cần phải có sự cân nhắc giữa lợi ích của việc dùng thuốc điều trị với tác dụng phụ nếu tiếp tục cho con bú và phải có sự theo dõi sát của bác sĩ chuyên khoa. Xông, tắm, gội thảo dược không chỉ làm sạch mà còn cho sản phụ có cảm giác dễ chịu, giúp phục hồi sức khỏe rất hiệu quả.

Để dự phòng trầm cảm, các bà bầu chú ý chăm sóc bản thân cẩn thận. Ngay từ trong thai kỳ, hãy nghỉ ngơi, thư giãn, đừng căng thẳng và suy nghĩ quá nhiều về việc phải làm mẹ như thế nào, vì còn cả một thời gian dài để học, nghe nhạc thư giãn giúp con thông minh, tham gia các hội nhóm, diễn đàn dành cho các bà mẹ, chia sẻ, tâm sự cùng chị em.

Không quên những người luôn sát cánh bên mình, luôn yêu thương mình, đó là chồng, là bố mẹ, là gia đình. massage bầu thư giãn đúng cách sẽ có thể giúp giảm các cơn đau khớp, giảm bớt tình trạng nhức mỏi, là một liệu pháp giúp mẹ bầu giải tỏa căng thẳng, mệt mỏi, trầm cảm, mang lại tinh thần sảng khoái, thoải mái, có một giấc ngủ sâu. Không nên làm theo những phong tục kiêng cữ cũ xưa.

*Tham khảo:

(1) DSM-5 (2013): Chẩn đoán và thống kê các rối loạn tầm xuất bản lần thứ 5 của Hội TTH Hoa Kỳ, năm 2013.

(2) Sadock B.J. (2007) : Tóm tắt TTH, NXB William and Wilkins, xuất bản lần thứ 10, 2015.