Con số khủng khiếp: 10.000 trẻ em tử vong mỗi tháng vì nạn đói liên quan đến đại dịch Covid-19

HOUNDE, Burkina Faso (AP) - Mùa vụ đang với trẻ em Burkina Faso. Và lần này, thời gian chờ đợi vụ thu hoạch lâu hơn đang mang đến một cơn đói dữ dội hơn bao giờ hết.

Cơn đói đó đã rình rập Haboue Solange Boue, đứa trẻ sơ sinh đã bị giảm một nửa trọng lượng cơ thể từ 2,5 kg trong tháng trước. Khi thị trường đóng cửa vì coronavirus, gia đình cô bán được ít rau hơn. Mẹ em quá suy kiệt kinh tế để có thể chăm sóc cho em.

Bà Diênsanin Lanizou thì thầm, nước mắt nghẹn lại khi cô ấy vén chăn để lộ ra đứa con bé của mình: "Đây là con tôi". Những đứa trẻ khóc thút thít.

Trên toàn thế giới, coronavirus và các ảnh hưởng tiêu cực của nó đang đẩy các cộng đồng nghèo khổ xuống vực thẳm, làm đứt gãy nguồn cung cấp ít ỏi từ các trang trại khỏi chợ, cách ly các làng quê khỏi thực phẩm và viện trợ y tế. Theo một lời kêu gọi hành động khẩn cấp từ Liên Hợp Quốc chia sẻ với Associated Press trước khi công bố trên tạp chí y khoa Lancet, nạn đói liên quan đến Covid-19 đang dẫn đến cái chết của 10.000 trẻ em mỗi tháng trong năm đầu tiên của đại dịch.

Hơn nữa, theo Liên hợp quốc hơn 550.000 trẻ em mỗi tháng đang bị tấn công bởi tình trạng thiếu dưỡng chất. Suy dinh dưỡng biểu hiện ở chân tay và bụng. Trong một năm, số trẻ suy dinh dưỡng tăng 6,7 triệu so với năm ngoái, con số hiện tại là 47 triệu trẻ. Suy dinh dưỡng và thấp còi có thể gây tổn hại vĩnh viễn cho trẻ em về thể chất và tinh thần, biến những bi kịch cá nhân thành thảm họa thế hệ.

Tiến sĩ Francesco Branca, người đứng đầu Tổ chức Y tế Thế giới cho biết: "Các tác động an ninh lương thực của cuộc khủng hoảng Covid-19 sẽ phản ánh trong nhiều năm tiếp theo kể từ bây giờ. Đây sẽ là một hiệu ứng xã hội".

Chẳng hạn ở Burkina Faso, một phần năm trẻ nhỏ bị suy dinh dưỡng mãn tính. Giá thực phẩm tăng đột biến, và 12 triệu dân của đất nước 20 triệu cư không đủ ăn.

Chồng của Lanizou, Yakouaran Boue, từng bán hành tây để mua hạt giống và phân bón, nhưng sau đó thị trường đóng cửa. Ngay cả bây giờ, một túi hành tây nặng 50 kg được bán với giá thấp hơn 1usd, đồng nghĩa với việc anh sẽ gieo ít hạt giống hơn cho năm tới.

Anh ấy nói: "Tôi lo lắng rằng năm nay chúng tôi không giành được đủ thức để nuôi con bé. Tôi rất sợ con bé sẽ chết." Anh ấy nói, nhìn chằm chằm vào con gái của anh ấy đang trên vai vợ.

Burkina Faso là một trong những quốc gia Châu Phi bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi Covid-19
với tỷ lệ tử vong cao nhất ở châu Phi cận Sahara. Trong bức ảnh này từ ngày 24/3/2020,
cư dân xếp hàng chờ đợi để lấy nước sạch. Mọi người thường phải đi bộ nửa giờ
đến điểm nước gần nhất nhiều lần trong ngày và chờ đợi trong dòng người
đông đúc để có thể lấy đủ nước để rửa tay, tắm và nấu ăn.

Từ châu Mỹ Latinh đến Nam Á đến châu Phi cận Sahara, nhiều gia đình đang nhìn thấy một tương lai không có đủ thức ăn. Phân tích được công bố hôm thứ hai cho thấy khoảng 128.000 trẻ nhỏ sẽ chết trong 12 tháng đầu tiên của đại dịch Covid-19.

Vào tháng Tư, David Beasley, người đứng đầu Chương trình Lương thực Thế giới đã cảnh báo rằng nền kinh tế Covid-19 sẽ gây ra đại dịch đói toàn cầu trong năm nay. Có những giai đoạn khác nhau của cái được gọi là mất an toàn thực phẩm; nạn đói được tuyên bố chính thức cùng với các tệ nạn khác, 30% dân số sẽ bị suy dinh dưỡng.

Hồi tháng hai, cơ quan này ước tính rằng cứ ba người ở Venezuela thì có một người đói, vì lạm phát khiến nhiều mức lương gần như vô giá trị và buộc hàng triệu người phải trốn ra nước ngoài. Sau đó, virus Corona đã đến. 

Annelise Mirabal, người làm việc với một nền tảng giúp đỡ những đứa trẻ suy dinh dưỡng ở Maracaibo, thành phố ở Venezuela, nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch nói: "Cha mẹ của những đứa trẻ không có việc làm. Họ sẽ nuôi con như thế nào"?

Ngày hôm nay, nhiều bệnh nhân Covid-19 mới là con của những người di cư đang thực hiện những chuyến đi dài trở lại Venezuela từ Peru, Ecuador hoặc Colombia, nơi mà gia đình họ đã thất nghiệp và không thể mua thức ăn trong đại dịch. Những người khác là con của những người di cư vẫn đang ở nước ngoài và không thể gửi tiền về cho con để mua thêm thức ăn.

Bác sĩ Francisco Nieto, người làm việc trong một bệnh viện ở bang biên giới Tachira cho biết: Mỗi ngày chúng tôi nhận được một đứa trẻ suy dinh dưỡng. Chúng trông giống như những đứa trẻ, chúng ta đã nhìn thấy một thời gian dài ở Venezuela. Ông ám chỉ những người đói kém ở các vùng của Châu Phi.

Ông Nieto kể lại: Vào tháng 5, sau hai tháng cách ly ở Venezuela, cặp song sinh 18 tháng tuổi đã đến bệnh viện của ông với cơ thể căng phồng vì suy dinh dưỡng. Mẹ của chúng đã thất nghiệp và chúng sống với một mình mẹ. Cô ấy nói với bác sĩ rằng cô chỉ có thể cho chúng ăn một thức uống đơn giản được làm từ chuối luộc.

Ông hỏi: "Ngay cả một chiếc bánh quy vài con gà cũng không có ư?".

"Không có gì", bà lũ trẻ trả lời.

Khi các bác sĩ cố gắng điều trị cho chúng, một trong những cậu bé đã phát triển hội chứng tái dưỡng hay còn gọi là "no dồn, đói dập", là một loạt các rối loạn chuyển hóa xảy ra ở các bệnh nhân nhịn đói lâu ngày, bệnh nhân suy dinh dưỡng được nuôi dưỡng trở lại. Tám ngày sau, cậu bé qua đời.

Nieto cho biết các nhóm tình nguyện viên đã vài lần cứu trợ cho người nghèo, nhưng công việc của họ đã bị hạn chế bởi quy định kiểm dịch COVID-19. Một ngôi nhà được thiết lập ở Tachira để nhận những đứa trẻ suy dinh dưỡng sau khi chúng được xuất viện không còn điều trị nữa. Sau đó, trẻ em được gửi trực tiếp trở về gia đình của chúng, nhưng nhiều người trong số bố mẹ vẫn không thể cho chúng ăn đúng cách.

Ông Nieto nói: "Tôi thấy rất bực bội vì những đứa trẻ được nuôi dưỡng không đúng cách".

Thứ Tư, ngày 15/7/2020, giữa đại dịch Covid-19, người dân đeo khẩu trang chờ bên ngoài
bếp súp để nhận bữa trưa đóng gói sẵn trong khu phố Petare ở Venezuela.

Sự gia tăng số ca trẻ em tử vong trên toàn thế giới lần đầu tiên sẽ đảo ngược tiến bộ toàn cầu sau nhiều thập kỷ. Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi tử vong đã giảm dần kể từ năm 1980, xuống còn 5,3 triệu trẻ trên toàn thế giới vào năm 2018, theo báo cáo của UNICEF. Khoảng 45% ca tử vong là do thiếu dinh dưỡng.

Lãnh đạo của bốn cơ quan quốc tế Tổ chức Y tế Thế giới, UNICEF, Chương trình Lương thực Thế giới và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp - đã kêu gọi cứu trợ ít nhất 2,4 tỷ đô la ngay lập tức để giải quyết nạn đói. 

Victor Aguayo, người đứng đầu chương trình dinh dưỡng của UNICEF, cho biết: "Thậm chí cần nhiều hơn thế, những hạn chế về di chuyển cần phải được nới lỏng để các gia đình có thể tìm cách điều trị".

Ông nói: "Sau khi các trường học bị đóng cửa, do các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu bị gián đoạn, do các chương trình dinh dưỡng bị rối loạn, chúng tôi cũng đang tạo ra tác hại". Ông đã trích dẫn như một ví dụ về việc đình chỉ bổ sung Vitamin A trên hầu khắp toàn cầu, đây là một cách rất quan trọng để thúc đẩy phát triển hệ thống miễn dịch.

Ở Afghanistan, những hạn chế trong việc di chuyển ngăn cản nhiều gia đình đưa trẻ em suy dinh dưỡng đến bệnh viện để nhận thức ăn và viện trợ ngay cả khi họ cần nhất. 

Chuyên gia Nematullah Amiri nói: "Bệnh viện Indira Gandhi ở thủ đô Kabul, chỉ thấy ba hoặc bốn đứa trẻ suy dinh dưỡng".

Ông Amiri giải thích: "Giao thông vận tải giữa Kabul và các tỉnh không được phép hoạt động thường xuyên và mọi người cũng sợ Covid-19". Theo Médecins Sans Frontières, năm trước, số trẻ em suy dinh dưỡng cao gấp 10 lần. Điều tương tự cũng đúng với số giường bệnh viện ở nhiều quốc gia.

Theo UNICEF, Afghanistan hiện đang ở trong vùng đói đỏ, với tình trạng suy dinh dưỡng nghiêm trọng ở trẻ em tăng vọt từ 690.000 trẻ trong tháng 1 lên 780.000 trẻ - tăng 13%. Giá thực phẩm đã tăng hơn 15% và một nghiên cứu gần đây của Đại học Johns Hopkins chỉ ra rằng có thêm 13.000 trẻ Afghanistan dưới 5 tuổi có thể chết.

4/10 trẻ em Afghanistan đã bị suy dinh dưỡng còi cọc. Thể thấp còi xảy ra ở các gia đình sống với chế độ ăn kiêng rẻ tiền bằng ngũ cốc hoặc khoai tây, với chuỗi cung ứng bị xáo trộn và tiền bạc khan hiếm. Hầu hết trẻ em suy dinh dưỡng còi cọc không bao giờ đuổi kịp tốc độ phát triển các trẻ khác, làm giảm năng suất của các nước nghèo, theo một báo cáo được công bố trong tháng này bởi Chatham House.

Các bà mẹ cùng với các em bé bị suy dinh dưỡng chờ đợi tại một phòng khám của UNICEF
ở Jabal Saraj, phía bắc Kabul, Afghanistan ngày 26/8/2019.

Tại Yemen, các lệnh hạn chế di chuyển cũng đã ngăn chặn việc phân phối viện trợ, cùng với đó là việc đình trệ tiền lương và tăng giá hàng hóa. Là quốc gia nghèo nhất thế giới so với các nước Ả Rập khác, Yemen đang phải chịu đựng nặng nề hơn từ do sụt giảm của nguồn kiều hối cũng như sự sụt giảm lớn về tài trợ từ các cơ quan nhân đạo.

Yemen hiện đang trên bờ vực thẳm của nạn đói, theo Mạng lưới Hệ thống cảnh báo nạn đói, sử dụng các cuộc khảo sát, dữ liệu vệ tinh và bản đồ thời tiết để xác định những nơi nghèo đói nhất. Một báo cáo của UNICEF dự đoán rằng số trẻ em suy dinh dưỡng có thể đạt 2,4 triệu vào cuối năm nay, tăng 20%. 

Vài ngày sau khi em bé 7 tháng tuổi Issa Ibrahim rời khỏi một trung tâm y tế ở quận phía bắc nghèo khó của thành phố Hajjah, cậu đã chết vì suy dinh dưỡng cấp tính nặng. Mẹ cậu tìm thấy xác cậu vào ngày 7/7, vô hồn và lạnh ngắt.

Fatma Nasser, một bà mẹ 34 tuổi có 7 đứa con, nằm trong số ba triệu người di cư ở Yemen, những người không có tiền để nuôi sống bản thân hoặc con cái. Cô ăn một bữa một ngày. Ibrahim Nasser, người cha, đã mất nguồn thu nhập duy nhất của mình từ nghề đánh cá sau khi những con đường ra biển bị đóng cửa vì Covid-19.

Khi nguồn sữa mẹ khô cạn, trẻ sống bằng sữa công thức. Nhưng các bác sĩ cho biết các gia đình có xu hướng sử dụng ít sữa bột để tiết kiệm tiền và trẻ sơ sinh thường không có đủ dinh dưỡng.

"Chúa ơi Chúng tôi không thể nói gì".

Một nạn đói tồi tệ nhất vẫn xảy ra ở châu Phi cận Sahara. Tại Sudan, 9,6 triệu người đang sống sót qua ngày trong tình trạng mất an ninh lương thực cấp tính - tăng 65% so với cùng kỳ năm ngoái.

Việc giới nghiêm trên khắp các tỉnh Sudan cũng như trên khắp thế giới, đã làm cạn kiệt nguồn việc làm và thu nhập của hàng triệu người. Suy thoái kinh tế toàn cầu đã khiến chuỗi cung ứng rơi vào bế tắc và các hạn chế đối với giao thông công cộng đã làm gián đoạn sản xuất nông nghiệp. Với mức lạm phát chạm 136%, giá hàng hóa cơ bản đã tăng hơn gấp ba.

Ibrahim Youssef, giám đốc trại Kalma cho những người di tản nội bộ ở miền nam Darfur bị chiến tranh tàn phá nói: "Cuộc sống chưa bao giờ dễ dàng nhưng bây giờ chúng ta đang đói, chúng ta phải ăn cỏ, cỏ dại, chỉ là thực vật từ trái đất".

Rất lâu trước khi đại dịch xảy ra, nền kinh tế Sudan đã lao dốc, đặc biệt là sau khi miền nam giàu dầu mỏ giành độc lập vào năm 2011. Hàng thập kỷ kinh tế sai lầm dưới thời Omar al-Bashir đã dẫn đến sự gia tăng giá lương thực, và chính phủ chuyển tiếp nắm quyền lực trong tay đã đấu tranh để ngăn chặn sự lao dốc của nền kinh tế.

Thiên tai đang làm cho tình hình thậm chí còn tồi tệ hơn. Sản lượng ngũ cốc của đất nước đã giảm 57% so với năm ngoái, phần lớn là do sâu bệnh và lũ lụt theo mùa. Và lũ châu chấu sa mạc đã xâm nhập ba tỉnh Sudan, gây nhiều thiệt hại hơn cho nông dân.

Những người di cư nội địa ở các tỉnh kém phát triển của Darfur, Kassala và Kordofan đã bị ảnh hưởng nặng nề nhất, và những người nghèo nhất nói rằng họ chỉ có thể đủ tiền ăn một ngày.

ông Zakaria Yehia Abdullah, 67 tuổi, một nông dân ở trại Kriinating ở West Darfur, người đã không làm việc ngoài đồng kể từ khi chính quyền áp đặt lệnh giới nghiêm một phần vào tháng Tư và dân quân địa phương tổ chức các cuộc đấu tranh nói: "Tôi không có những điều cơ bản mà tôi cần để sống sót. Điều đó có nghĩa là 10 người trông cậy vào tôi cũng không thể sống sót".

Trước khi xảy ra đại dịch và áp đặt lệnh giới nghiêm, gia đình ông ăn ba bữa một ngày, đôi khi với bánh mì, hoặc họ thêm bơ vào cháo. Bây giờ họ giảm xuống chỉ còn một bữa, vào buổi sáng, món cháo kê kê - nước trộn với ngũ cốc. Ông nói rằng cơn đói đang thể hiện trên người con ông.

Adam Haroun, một quan chức trại Kriinating, đã ghi nhận 9 trường hợp tử vong liên quan đến suy dinh dưỡng. Còn có một tình huống hiếm gặp trong hai tháng qua đó là có năm trẻ sơ sinh và bốn người lớn tuổi tử vong. 

Để giảm thiểu khủng hoảng, chính phủ, với sự hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới, đang triển khai chương trình chuyển tiền mặt trị giá 1,9 tỷ USD cho các gia đình nghèo nhất Sudan. Nhưng nhiều người dân ở khu vực đã bị lãng quên từ lâu này vẫn còn hoài nghi rằng liệu chính quyền có thể giúp làm giảm bớt sự đau khổ của họ.

Ông Adam Gomaa, một nhà hoạt động địa phương ở Kabkabiya, North Darfur, người giúp điều hành các trại di dời trong khu vực nói: "Nạn đói ở đây không phải là bất kỳ cơn đói bình thường nào".

Nafissetou Niampa, 14 tuổi, bị khó thở do bệnh tim, được điều trị suy dinh dưỡng tại Đại học
Yacheado Ouedraogo ở Ouagadougou, Burkina Faso vào ngày 22/ 6/2020. Việc hạn chế
đi lại liên quan đến coronavirus đã hạn chế khả năng kiếm tiền và mua thức ăn
của gia đình cô.

Quay trở lại Burkina Faso, các hạn chế do Covid-19 cũng đang tác động mạnh mẽ, tách rời cho các gia đình như gia đình Nafissetou Niampa 14 tuổi khỏi thị trường. Niampa nằm úp mặt khóc trên giường tại bệnh viện Đại học Yacheado Ouedraogo ở thủ đô Ouagadougou do bị mẹ bỏ đói. Bệnh tim gây ảnh hưởng đến hơi thở của em và giờ em cũng đang suy dinh dưỡng.

Bà Aminata Mande, mẹ cô nói: "Trước khi dịch bệnh, chúng tôi không có bất cứ điều gì. Bây giờ trong đại dịch này, chúng tôi càng không có gì cả".

Burkina Faso đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng lương thực đang gia tăng, với bạo lực gia tăng liên quan đến việc các phiếm quân đuổi các gia đình ra khỏi trang trại của họ. Với sự ra đời của coronavirus, chính phủ đã đóng cửa thị trường, hạn chế di chuyển và kiểm soát giao thông công cộng, khiến các thương nhân khó mua và bán thực phẩm hơn.

Theo các bác sĩ và nhân viên cứu trợ trong khi các trường hợp tử vong do suy dinh dưỡng tăng lên nhanh trong khoảng thời gian chờ đợi bốn tháng cho vụ thu hoạch tiếp theo vào tháng 10, thì năm nay càng tồi tệ hơn những gì mọi người từng biết. Trên bản đồ đói của Chương trình Lương thực Thế giới, gần như toàn bộ Burkina Faso là vùng đỏ báo động.

Joseph Ouattara, bác sĩ trưởng tại bệnh viện ở thị trấn nhỏ Hounde cho biết: "Mặc dù tỉnh Tuy sản xuất nhiều ngô nhất cả nước, nhưng thực phẩm không đến được với những người cần nó nhất. Ở tỉnh Tuy trong khoảng từ tháng 3 đến tháng 4, số trẻ sơ sinh thiếu cân tăng 40%, dấu hiệu là ở các bà mẹ có nguy cơ cao bị suy dinh dưỡng khi mang thai".

Tỷ lệ trẻ em tử vong do suy dinh dưỡng cũng đang leo thang. Trong một năm bình thường, trung bình 19 trẻ em chết vì suy dinh dưỡng ở tỉnh Tuy. Nhưng chỉ trong năm tháng rưỡi đầu năm nay, số trẻ em tử vong vì suy dinh dưỡng đã lên tới 20 chỉ tính tại bệnh viện trung tâm tỉnh ở thị trấn chính Hounde.

Cô Ernestine Belembongo, một thương nhân 37 tuổi có trụ sở tại chợ Hounde, không thể mua hoặc bán thức ăn trong nhiều tuần, vì vậy đã không có cá hay thịt cho năm đứa con của cô kể từ tháng Ba. Con gái 3 tuổi của cô đang nhanh chóng giảm cân, và mặc dù hầu hết các hạn chế COVID-19 đã được dỡ bỏ, Belembongo vẫn chỉ phục vụ gia đình cô mà chưa làm gì khác.

Cô nói: "Tôi rất lo lắng về dịch bệnh, tôi có nhiều con và không có tiền".